Wieś – Trębaczów
Trębaczów uchodzi za starą śląską miejscowość. Pierwsza historyczna wzmianka o niej pochodzi z 1232 roku. Dokument spisany na pergaminie mówi iż ówczesny biskup Lorenz zamienił z księciem Henrykiem miejscowość Kreczków w powiecie Strzelin na Trebaczów. Niedaleko od wsi przepływa strumyk Czarna Widawa . Najwyższym wzniesieniem jest Lisia Góra , znajdująca się pod Trębaczowem i licząca 180,2 metry nad poziomem morza. W odległości 2 kilometrów. od wioski znajduje się las. Do początku lat 90-tych XX w. w lesie , w rozwidleniu rzeki Widawy znajdowała się leśniczówka „Kuropka”.
Nazwa wsi kilkakrotnie ulegała zmianie . W 1305 roku nazywała się Trambaczów, w1376 roku Trambeczów ,a w roku 1378 Trambicz od właściciela dóbr Niczko Trambaczki . W 1416 Tramstaw lub Trambastaw, w 1446 r. Trembicz, w 1787 r. Trembatschine ,a w XIX w. Trembatschau. W latach 1920 – 1939 Trębaczów, 1939-1945 Treuweiler, i od 1945 Trębaczów. Ksiądz kanonik Stanisław Koziorowski w swym dziele „ Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej Archidiecezji Poznańskiej”( Poznań 1935r.) podaje ,że nazwa wsi pochodzi od trębacza. Według legendy , gdy zabito smoka w Smogorzowie , Trębaczowianie trąbili z radości , i stąd nazwa wioski.
Trębaczów na przestrzeni wieków przechodził różne koleje losowe. Początkowo wioska była związana z piastowskimi księstwami Śląska- wrocławskim , głogowskim i oleśnickim. Po zrzeknięciu się praw do Śląska przez Kazimierza Wielkiego w 1335 roku na rzecz Jana Luksemburczyka wioska znalazła się w granicach królestwa czeskiego. W latach 1526-1740 miejscowość, była częścią monarchii Habsburgów. Za czasów króla Augusta III odbyła się pod Trębaczowem walna rozprawa w czasie wojny pomiędzy Prusami a Austrią. Od 1741 roku dzieje tych okolic były związane z państwem pruskim, a potem niemieckim. Niewiele wiadomo jak wyglądało życie mieszkańców wsi, w państwie pruskim gdyż w czasie II wojny światowej została zniszczona kronika szkolna z lat 1880-1918 i 1918-1939, która opisywała wydarzenia z życia wsi i szkoły. Jak podaje były kierownik szkoły pan Marian Stachowiak, który odtwarzał kronikę szkolną po II wojnie światowej zniszczona kronika składała się z dwóch części. Pierwsza część tej kroniki z lat 1880-1918 pisana była w języku niemieckim i prowadził ją ówczesny kierownik szkoły Ludwik Nowak. Drugą część z lat 1918-1939 pisali w języku polskim kierownicy i nauczyciele polscy. Po zakończeniu II wojny światowej z dawniejszej kroniki niemieckiej znaleziono kilka kart. Z nich dowiadujemy się ,że część mieszkańców wsi czytało pismo „Katolik”, Karola Miarki- krzewiciela języka polskiego na Śląsku. Informacja zawarta w kronice świadczy o obecności Polaków i języka polskiego we wsi.
W 1888 roku zbudowano linię telegraficzną z Bralina do Trębaczowa
, a w 1889 r. zbudowano szosę z Sycowa do Trębaczowa. Miejscowość posiadała na przełomie XIX i XX w. szpital ufundowany przez ks. Giemzę. Chorymi opiekowały się siostry boromeuszki. W szpitalu mogło zamieszkać 5 osób .Siostry same gospodarowały , a ludność dostarczała im niezbędnych środków. W 1897 roku miejscowość zamieszkiwało 1336 osób z tego 1010 we wsi i 356 we dworze. W 1905 roku we wsi było 146 domów zamieszkałych przez 935 osób w tym 61 protestantów (32 mówiących językiem niemieckim i językiem polskim 29 osób ) 869 katolików (49 z językiem niemieckim, 819 mówiących w języku polskim) i 5 żydów, a w dworze 12 domów w których mieszkało 336 osób z czego 124 to protestanci (82 z językiem niemieckim, a z językiem polskim 40 osób) i 212 katolików (23 osoby mówiące w języku niemieckim,, 177 w języku polskim, 12 w niemieckim i innych językach) tak wiec w sumie mieszkało w Trebaczowie 1271 osób. 26 maja 1906 r. z inicjatywy ewangelickiej społeczności Trebaczowa i za zgodą pastora Friebe z Droszek we wsi założono cmentarz ewangelicki. Kaplicę zbudowano w tym samym roku. Schlesisches Ortsverzeichnis z 1913 r. mówi iż w tym roku we wsi była poczta, 3 wiatraki i zamieszkiwało ją 1349 osób (1003 we wsi i 346 we dworze).Działania wojenne podczas I wojny światowej nie dotknęły bezpośrednio tutejszych terenów. Po zakończeniu I wojny światowej tutejsza ludność dzieli się na Polaków i Niemców. Polacy na czele z proboszczem ks. Andrzejem Czechem walczą o utrzymanie polskości na tych terenach, oraz o włączenie wsi do Polski. Odnoszą sukces. 10 stycznia 1920 roku wszedł w życie traktat wersalski na mocy którego Trębaczów powrócił do Polski. Uroczystego pożegnania Niemców z przekazanych Polsce miejscowości powiatu sycowskiego dokonał 14 stycznia 1920 r. nowy landrat Detlev von Reinersdorf-Panczensky.
19 stycznia 1920 Międzysojusznicza Komisja Graniczna wytyczyła za wsią granicę polsko- niemiecką. W Trębaczowie powstaje placówka straży granicznej i posterunek policji. Oprócz majątku von Kurlandów w 1915 roku we wsi istniało 12 gospodarstw o łącznej powierzchni ponad 30 mórg. Każdy gospodarz miał pięknie urządzony sad pełen drzew owocowych, a przed domem mały ogród kwiatowy co chlubnie świadczyło o mieszkańcach. Hodowano tu również rośliny lekarskie. Ksiądz J. Janiszewski w swojej książce „Powiat Kępiński z mapką powiatu” z 1928 r. podaje, że w Trębaczowie po skończeniu prac przy żniwach młodzież wyjeżdża konno i zaprasza wszystkich na zabawę. Trębaczów z osadami: Kuropka, Ligota ,Posmyk , w 1928 roku liczył 1430 mieszkańców w tym 1400 osób było katolikami a 30 wyznania ewangelickiego. W 1922 roku we wsi powstało Kółko Rolnicze, a w 1929 r. zawiązała się Straż Pożarna. Prężnie we wsi działo Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”( założone w 1923 r.) oraz Kółko Śpiewacze im. Ignacego Paderewskiego. Istniała również polityczna organizacja „Piast”. Niemiecka część ludności Trębaczowa utworzyła swoją organizację „Deutsche Vereinigung”. Działalność tej organizacji ożywiła się bardzo po objęciu władzy przez Hitlera. Na kilka dni przed wojną na pograniczu polsko-niemieckim zaczęła gromadzić się armia niemiecka. Wielu z miejscowych członków DV przeszło na stronę niemiecką.
1 września 1939r. o godz. 4.45 Niemcy przekroczyli granicę za Trębaczowem. Podczas okupacji wysiedlono trzy rodziny z Trębaczowa: Dominików, Bąków, i Woźniakowskich. W 1940 roku aresztowani zostali i wywiezieni do obozów koncentracyjnych strażnicy graniczni: Tomasz Wieczorek, Józef Roziński, i Franciszek Porożyński. W czasie okupacji mieszkańców wsi obowiązywała godzina policyjna, latem od 22.00, zimą od 19.00. Budynek straży granicznej zajęła policja niemiecka, której komendantem był Wilhelm Bayer. Wprowadzono kartki żywnościowe , które wydawał sołtys Richard Wajs. Pod koniec 1944 roku przywieziono do Trębaczowa grupę uczestników Powstania Warszawskiego. Ulokowano ich na Posmyku. Pracowali oni w majątku ziemskim księcia Birona von Curland oraz przy kopaniu rowów przeciwczołgowych. 21stycznia 1945 do Trębaczowa wkroczyło wojsko radzieckie. Pod koniec stycznia 1945 roku wybrano sołtysa ,którym został Stanisław Mielczarek.
Wieś na przestrzeni wieków kilkakrotnie zmieniała właścicieli. Początkowo była własnością biskupa wrocławskiego, a następnie od 1358 r. książęcą. Od 1448 r. była własnością braci: Bernarda, Konrada i Pawła Pretwiczów z Gawron, a od 1465 r. Jerzego i Konrada .W II połowie XVI w. znaczną część Trębaczowa nabył radca kameralny i komisarz cesarski Georg von Braun. Następcą Georga von Braun został w 1585 jego syn Georg Wilhelm , który wkrótce popadł w długi i nabytą część
Trębaczowa musiał zastawić u Rafała Leszczyńskiego starosty radziejowskiego. ( z jego rodu wywodził się późniejszy król polski Stanisław Leszczyński). W 1596 roku dwie części Trębaczowa nabył burgrabia Abraham von Dohna. Odkupił on od Sycowa część przywilejów związanych z wyszynkiem piwa i wina, a ponadto kilka stawów rybnych. Ich administracją trudniło się czterech zarządców urzędujących w Sycowie, Bralinie, Trębaczowie i Goszczu. 1 września 1734 roku Albercht Chistoph von Dohna sprzedał swój majątek obejmujący zamek i miasto Syców , miasteczko Bralin i dziesięć wsi -w tym Trębaczów; hrabiemu Ernestowi Johannowi von Biron za cenę 380 tys. talarów. Nowy nabywca był pierwszym ministrem i szambelanem dworu rosyjskiej carycy Anny Iwanowny, a od 1737 roku księciem Kurlandii. W lutym 1741 roku w posiadanie sycowskiego wolnego państwa stanowego wszedł marszałek polny, hrabia Buchard Christoph von Münnich. Jeszcze w tym samym roku von Münnich- jak wcześniej E. J. von Biron- został skazany na Syberię. 17 stycznia 1742 roku majątek zajął w formie sekwestru król pruski. W 1764 roku Caryca Katarzyna II stała się protektorem przywróconego do łask Birona w sprawie jego interesów z królem pruskim. Pod jej wpływem von Münnich za sumę 80 tys. talarów, zrzekł się roszczeń do sycowskiego wolnego państwa stanowego. Od 31 sierpnia 1764 roku oficjalnym pismem król pruski Fryderyk II zwrócił zagarnięte ziemie. Odtąd aż do roku 1945 trębaczowski majątek był własnością Bironów von Kurland. W 1873 roku ( źródło: Adressbuch Schlesien, Freie Standesherrschaft Wartenberg,) majątek posiadał 3477 mórg ziemi ornej ,łąk 1010 mórg i 1728 mórg lasu. Źródła z 1880 r podają że w dworze jest młyn parowy i gorzelnia. W 1905 r. dwór posiadł w sumie ( grunty orne i łąki)1627,2 ha. Przed I wojną światową zarządcą majątku był Prync, a w latach międzywojennych dzierżawił go Walczak. W pomieszczeniach dworskich w 1928 roku znajdowała się: elektrownia ,gorzelnia( budynek jedenastoosiowy z I poł. XIX w.) oraz młyn motorowy . Dwór posiadał 775 ha (3100 mórg) ziemi ornej i 200 ha ( 800 mórg) łąk. Pałac zbudowano w 1900 roku . W 1937 r. dwór posiadał łącznie (ziemia orna i pastwiska) 1354 ha. Po zakończeniu II wojny światowej majątek przejął skarb państwa. Na południowym krańcu wsi znajdują się zabudowania gospodarcze zwane folwarkiem Ligotką. Ta cześć majątku uległa parcelacji jeszcze przed wybuchem II wojny światowej.
Szkoła we wsi istnieje od XIV w.
W 1827 roku do miejscowego budynku szkolnego dobudowano drugą klasę i mieszkanie dla pomocnika nauczyciela. Z tego można wnioskować , że w poprzednim budynku znajdowała się jedna sala lekcyjna w której uczył jeden nauczyciel. W 1857 roku budynek szkolny uległ pewnemu zawaleniu w wyniku czego został poprawiony i jeszcze rozbudowany przez nadbudowanie nowych izb. W sumie budynek otrzymał 8 pomieszczeń. Przez czterdzieści lat w tej szkole pracował Ludwik Nowak. Od 1 do 27 września 1914 roku w szkole uczył niejaki Kirschner nauczyciel z Nowej Wsi. Z powodu wojny brakowało w Trębaczowie dwóch nauczycieli. Po zakończeniu I wojny światowej szkoła była 3 klasowa , a jej kierownikiem był pan Dziewoński. W 1924 roku szkoła miała charakter szkoły czteroklasowej. Następnie doszedł jeszcze jeden nauczyciel , tak, że w roku 1927 wychodzą pierwsi absolwenci Szkoły Powszechnej( taka była jej nazwa) z ukończoną siódmą klasą. W 1928 w szkole pracowało czterech nauczycieli: pan Marian Stachowiak , pan Tłok, pani Janina Wolaninówna i pani Jadwiga Ziółkowska. W latach 1792-1794 we wsi wybudowano szkołę ewangelicką do której uczęszczały dzieci niemieckie. W 1890 szkołę ewangelicką przeniesiono do nowego budynku a nauczycielem w niej był Wilhelm Drabner. Po zakończeniu II wojny światowej we wsi pozostało tylko pięć rodzin ewangelickich postanowiono wiec obie szkoły połączyć. W czasie okupacji ze szkoły usunięto polskich nauczycieli, a ich miejsce zajęli nauczyciele niemieccy. Najpierw było ich trzech potem czterech, na końcu dwóch na skutek zaciągania ich do wojska. Do szkoły uczęszczały tylko dzieci niemieckie. W ostatnim roku wojny budynek szkoły zamieniono na magazyn. Uczono w karczmie, w budynku dworskim, bądź dzieci chodziły z krzesłami po mieszkaniach prywatnych, gdzie się uczyły. Z okresu okupacji nie zachował się żaden dokument dotyczący sposobu nauczania. Z zeznań byłych uczniów wynika , że było osiem klas, ale klasy były łączone np. III z IV i uczono tego samego programu. Również uczniowie byli podzieleni na grupy A,B,C, z których kombinowano różne oddziały do nauczania. Najprawdopodobniej uczeń robił jedną klasę w ciągu dwóch lat. Niektóre dzieci zorganizowane były w tajnym nauczaniu. Prawdopodobnie potajemnie uczył języka polskiego ksiądz Zbigniew Wroniewicz (do 1941roku) na probostwie. Po zakończeniu okupacji nauka rozpoczęła się 16 lutego 1945 roku. 5 września 1967 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, Wydział Budownictwa Urbanistyki i Architektury stwierdza ,że budynek szkolny przy kościele grozi zawaleniem. Budynek zagrażał bezpieczeństwu uczniów dlatego nauka odbywała się w pomieszczeniach zastępczych. Zajęcia lekcyjne odbywały się w Domu Strażaka, w Domu Nauczyciela, i w mieszkaniach prywatnych. W takiej sytuacji pozostała szkoła do 19 października 1969 roku .W tym dniu dokonano otwarcia obecnego budynku szkolnego. Do szkoły uczęszczają dzieci z Trębaczowa i Zbyczyny.
Los nie szczędził wsi rozmaitych klęsk. Nie ma informacji co do zniszczeń z 1241 roku gdy przez te tereny przetoczyła się horda Tatarów. Zbierające raz mniejsze raz większe żniwo zarazy na ziemi sycowskiej literatura historyczna odnotowuje w latach 1497, 1528, 1558,1573, 1591, 1598, i 1625. Ich ofiarami miały paść w całym wolnym państwie sycowskim w 1598 r. 4600 osób a w 1625 r. 2800 osób. Wielkim nieszczęściem stała się plaga szerszeni , która latem 1729 roku dotknęła te tereny, w ślad za nią i po wyjątkowo ciężkiej zimie ;wiosną następnego roku wystąpił wielki głód. Ponownie klęska nieurodzaju wynikła z długotrwałych opadów deszczu , a następnie głód nawiedziły ziemię sycowską w latach 1736-1738. W kwietniu 1745 r. przez powiat sycowski przeszły wojska elektora saskiego i jednocześnie króla polskiego Augusta III rabując żywność i siano. Podczas trzeciej wojny śląskiej w 1761 wieś i folwark złupiły wojska rosyjskie pod dowództwem marszałka Buturlina. Straty wyrządzone przez Rosjan w całym sycowskim wyniosły 23 000 talarów. Dzierżawca sycowskiego dominium zwrócił się do króla Fryderyka II o rozwiązanie umowy. Z powodu katastrofalnych spustoszeń w zbiorach i inwentarzu nie mógł zapłacić ustalonych należności. W wyniku trzech wojen o Śląsk zubożała ludność cierpiała głód a „chlebem ubogich” stały się ziemniaki, które z rozkazu króla Fryderyka II w niewielkich ilościach zaczęto tutaj uprawiać od 1742 r. Początkowo ludność traktowała ziemniaka jako karmę dla zwierząt , ale spustoszenia trzeciej wojny śląskiej wymusiły uprawę i konsumpcję na większą skale. W 1775 r. od marca do sierpnia w Trebaczowie osiem osób zachorowało na gorączkę gnilną i w 1806 r. od stycznia do kwietnia wykryto cztery przypadki. Gorączką żółciową od czerwca do września 1775 r. wykryto w kilku przypadkach we wsi. W 1807 r. na ospę zachorowały dwie osoby, a na szkarlatynę w 1818 roku – cztery osoby. Kolkusz wykryto w bardzo wielu przypadkach w latach 1804-1830
Wieś – Zbyczyna
Miejscowość Zbyczyna administracyjnie należy do Gminy Perzów, powiatu kępińskiego, województwa wielkopolskiego. Położona jest w południowej części gminy, na pograniczu z województwem opolskim, gminą Namysłów. Ogólna powierzchnia to 321,18ha. Granicę południową i wschodnią wyznacza rzeka Głuszynka. W miejscowości jest dużo kompleksów leśnych. Przez obszar miejscowości biegnie granica zalegania wód podziemnych. (po północnej stronie miejscowości). Zarejestrowano dwie ostoje zwierzyny i ptactwa oraz jedno miejsce występowania ptaków chronionych. Ponadto występuje jedno czynne wyrobisko i dwa obszary udokumentowanych złóż surowców mineralnych. Największą atrakcją przyrodniczą jest alwja dębowa. Liczba mieszkańców w 2010 roku to 123. Sołtysem wsi jest Danuta Gosek.
Nazwa miejscowości Zbyczyna, jak większość tej okolicy pochodzi od legendy o smoku smogorzowskim. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1300 roku. Nazwa wsi kilkakrotnie ulegała zmianie: Zbichina, Sbitschine, Sbitschin, w 1920 Zbyczyna , w latach 1939-1945 Deutschwehr i od 1945 Zbyczyna.
W XIV i XV wieku Zbyczyna należała do klucza skoroszowskiego mającego na celu gromadzenie dziesięciny dla biskupa wrocławskiego. Przez wieki wioska znajdowała się pod wpływami różnych państw: polskiego, czeskiego, węgierskiego, austriackiego, pruskiego i niemieckiego. Między rokiem 1736-1740 staraniem hrabiego Christopha Lewina von Trotte (zarządcy dóbr sycowskich) majątek ziemski w Zbyczynie stał się własnością księcia Birona von Kurland z Sycowa. W 1885 roku dobra von Kurlandów liczyły 278ha. 1 dom mieszkalny 99 mieszkańców w tym 35 ewangelików, a wieś 37ha, 13 domów, 110 mieszkańców w tym 11 ewangelików. W 1897 dwór posiadał 272ha (190ha ziemi ornej, 46ha łąk i 36ha pastwisk) W 1890 roku istniała tu szkoła katolicka, którą później zlikwidowano. Na mocy traktatu wersalskiego wieś w 1920 roku powróciła do Polski i stała się miejscowością graniczną z państwem niemieckim. W 1922 roku sołtysem wsi został Jan Olejnik a, w 1937 roku Ignacy Latussek. Przed II wojną światową wieś zamieszkiwało 107 osób : 96 katolików należących do kościoła parafialnego w Trębaczowie i 11 ewangelików należących podobnie jak ewangelicy z Trębaczowa do kościoła w Drożkach.
28 sierpnia 1946 roku poświęcono kapliczkę z figurą Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny przy drodze do Trębaczowa.